1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
|
---
title: Tipik bir HTTP oturumu
slug: Web/HTTP/Oturum
tags:
- HTTP
translation_of: Web/HTTP/Session
---
<div>{{HTTPSidebar}}</div>
<p><span class="tlid-translation translation" lang="tr">HTTP gibi istemci-sunucu protokollerinde, oturumlar üç aşamadan oluşur:</span></p>
<ol>
<li><span class="tlid-translation translation" lang="tr"> İstemci bir TCP bağlantısı kurar (veya taşıma katmanı TCP değilse uygun bir bağlantı kurar).</span></li>
<li><span class="tlid-translation translation" lang="tr">İstemci isteğini gönderir ve cevabı bekler.</span></li>
<li><span class="tlid-translation translation" lang="tr">Sunucu isteği işler, bir durum kodu ve uygun verileri içeren cevabını geri gönderir.</span></li>
</ol>
<p>HTTP/1.1'den itibaren, artık <span class="tlid-translation translation" lang="tr">üçüncü aşama tamamlandıktan sonra bağlantı kapanmaz ve istemciye başka bir istek daha verilir: yani ikinci ve üçüncü aşamalar artık istenildiği kadar tekrarlanabilir.</span></p>
<h2 id="Bağlantı_kurma">Bağlantı kurma</h2>
<p><span class="tlid-translation translation" lang="tr">İstemci-sunucu protokollerinde bağlantıyı kuran istemcidir.</span> <span class="tlid-translation translation" lang="tr">HTTP'de bağlantı açmak, altta yatan taşıma katmanında bağlantı başlatmak anlamına gelir; bu da genellikle TCP'dir</span>.</p>
<p><span class="tlid-translation translation" lang="tr">TCP ile bir bilgisayardaki HTTP sunucusu için varsayılan port 80'dir. 8000 veya 8080 gibi diğer portlar da kullanılabilir. </span> Getirilecek <span class="tlid-translation translation" lang="tr">sayfanın URL'si, alan adını ve port numarasını içerir; eğer port 80 ise yazılmasa da olur</span>. Ayrıntılı bilgi için bakınız: <a href="/tr/docs/Web/HTTP/Basics_of_HTTP/Identifying_resources_on_the_Web">Web'de kaynakları belirleme</a>.</p>
<div class="note"><strong>Not:</strong> <span class="tlid-translation translation" lang="tr">İstemci-sunucu modeli, sunucunun istemciye açık bir istek olmadan veri göndermesine izin vermez. Bu soruna geçici bir çözüm bulmak için, web geliştiricileri bazı teknikler kullanmaktadır:</span> {{domxref("XMLHTTPRequest")}}, {{domxref("Fetch")}} API , <a href="/en/WebSockets" title="en/WebSockets">WebSockets API</a>, veya benzer protokolleri kullanarak düzenli aralıklarla sunucu ping'lenir.</div>
<h2 id="İstemci_isteği_gönderimi">İstemci isteği gönderimi</h2>
<p>Bağlantı kurulduktan sonra, kullanıcı aracısı -user agent- istek gönderebilir (kullanıcı aracısı genellikle bir web tarayıcısıdır, ancak crawler gibi başka bir program da olabilir). Bir istemci isteği, CRLF ile ayrılan (satır başı, ardından satır sonu karakteri), üç bloğa bölünmüş metin direktiflerinden oluşur:</p>
<ol>
<li>İlk satırda bir istek yöntemi ve ardından gelen parametreleri bulunur:
<ul>
<li>belgenin yolu, yani protokol veya alan adı olmayan mutlak bir URL</li>
<li>HTTP protokolü sürümü</li>
</ul>
</li>
<li>Sonraki satırlar sunucuya hangi tür verilerin uygun olduğu (kullanılacak dil veya MIME türleri gibi) veya davranışını değiştiren başka veriler (örneğin önbelleğe alınmışsa bir yanıt göndermeme) hakkında bilgi veren bir HTTP başlığını temsil eder. Bu HTTP başlıkları boş bir satırla biten bir blok oluşturur.</li>
<li>Son blok genellikle POST metodu tarafından kullanılan ek verileri barındıran isteğe bağlı bir veri bloğudur.</li>
</ol>
<h3 id="İstek_örnekleri">İstek örnekleri</h3>
<p>developer.mozilla.org sitesinin kök sayfasını yani <a class="linkification-ext external" href="/" title="Linkification: http://developer.mozilla.org/">http://developer.mozilla.org/</a> sayfasını getirme, ve sunucuya kullanıcı aracısının sayfayı mümkünse Fransızca olarak tercih ettiğini bildirmek:</p>
<pre>GET / HTTP/1.1
Host: developer.mozilla.org
Accept-Language: fr
</pre>
<p>Sondaki boş satırın veri bloğunu başlık bloğundan ayırdığına dikkat ediniz. HTTP başlığı olarak <code>Content-Length</code> belirtilmediğinden bu veri bloğu boş olarak sunulur, böylece başlıkların bittiğini işaret ederek sunucunun bu boş satırı alır almaz isteği işlemesine imkan verir.</p>
<p>Örneğin bir formun sonucunu gönderme:</p>
<pre>POST /iletisim_formu.php HTTP/1.1
Host: developer.mozilla.org
Content-Length: 64
Content-Type: application/x-www-form-urlencoded
adi=Joe%20Kullanici&istegi=Bana%20bir%20katalog%20gonderir%20misiniz
</pre>
<h3 id="İstek_metotları">İstek metotları</h3>
<p>HTTP protokolü bir kaynak üzerinde gerçekleştirilmek istenen eylemi belirten bir dizi <a href="/tr/docs/Web/HTTP/Methods">istek metodu</a> tanımlamaktadır. Bu isteklere aslında isim de olabildikleri halde HTTP fiileri de denilir. En sık kullanılan istekler <code>GET</code> ve <code>POST</code>'tur:</p>
<ul>
<li>{{HTTPMethod("GET")}} metodu belirtilen kaynağın bir veri temsilini talep eder. <code>GET</code> ile yapılan istekler yalnızca veri almalıdır.</li>
<li>{{HTTPMethod("POST")}} metodu sunucuya durumunu değiştirmesi için veri gönderir. <a href="/tr/docs/Web/Guide/HTML/Forms">HTML Formları</a>'nda genellikle bu metot kullanılır.</li>
</ul>
<h2 id="Sunucu_yanıtının_yapısı">Sunucu yanıtının yapısı</h2>
<p>Bağlanan aracı isteğini gönderdikten sonra, web sunucusu isteği işler ve sonuçta bir yanıt verir. İstemci isteğine benzer şekilde, sunucunun yanıtı CRLF ile ayrılan ve üç bloğa bölünmüş metin direktiflerinden oluşur:</p>
<ol>
<li>İlk satır, <em>durum satırı</em>, kullanılan HTTP sürümünün onayı ve ardından bir durum isteğinden (ve insan tarafından okunabilen kısa bir açıklamadan) oluşur.</li>
<li>Sonraki satırlar gönderilen veri hakkında istemciye bilgi veren (tür, veri boyutu, kullanılan sıkıştırma algoritması, önbelleğe alma hakkında ipuçları vb.) belirli HTTP başlıklarını içerir. İstemci isteğinde olduğu gibi, bu HTTP başlıkları da boş bir satırla biten bir blok oluşturur.</li>
<li>Son blok isteğe bağlı verileri içeren bir veri bloğudur.</li>
</ol>
<h3 id="Cevap_örnekleri">Cevap örnekleri</h3>
<p>Başarılı bir web sayfası isteği yanıtı:</p>
<pre>HTTP/1.1 200 OK
Content-Type: text/html; charset=utf-8
Content-Length: 55743
Connection: keep-alive
Cache-Control: s-maxage=300, public, max-age=0
Content-Language: en-US
Date: Thu, 06 Dec 2018 17:37:18 GMT
ETag: "2e77ad1dc6ab0b53a2996dfd4653c1c3"
Server: meinheld/0.6.1
Strict-Transport-Security: max-age=63072000
X-Content-Type-Options: nosniff
X-Frame-Options: DENY
X-XSS-Protection: 1; mode=block
Vary: Accept-Encoding,Cookie
Age: 7
<!DOCTYPE html>
<html lang="en">
<head>
<meta charset="utf-8">
<title>A simple webpage</title>
</head>
<body>
<h1>Simple HTML5 webpage</h1>
<p>Hello, world!</p>
</body>
</html>
</pre>
<p>İstenen kaynağın kalıcı olarak taşındığını belirten bildirim:</p>
<pre>HTTP/1.1 301 Moved Permanently
Server: Apache/2.4.37 (Red Hat)
Content-Type: text/html; charset=utf-8
Date: Thu, 06 Dec 2018 17:33:08 GMT
Location: <a class="linkification-ext" href="../../../../" title="Linkification: https://developer.mozilla.org/">https://developer.mozilla.org/</a> <strong><em>(bu kaynağın taşındığı yeni bağlantıdır</em><em>; kullanıcı aracısının bunu getirmesi beklenir)</em></strong>
Keep-Alive: timeout=15, max=98
Accept-Ranges: bytes
Via: Moz-Cache-zlb05
Connection: Keep-Alive
Content-Length: 325 <em>(<strong>içerikte kullanıcı aracısının bağlantıyı takip edememesi halinde gösterilecek varsayılan sayfa bulunur)</strong></em>
<!DOCTYPE html... <strong><em>(kullanıcının eksik kaynağı bulmasına yardımcı olan özelleştirilmiş bir sayfa içerir)</em></strong>
</pre>
<p>İstenen kaynağın bulunamadığını belirten bildirim:</p>
<pre>HTTP/1.1 404 Not Found
Content-Type: text/html; charset=utf-8
Content-Length: 38217
Connection: keep-alive
Cache-Control: no-cache, no-store, must-revalidate, max-age=0
Content-Language: en-US
Date: Thu, 06 Dec 2018 17:35:13 GMT
Expires: Thu, 06 Dec 2018 17:35:13 GMT
Server: meinheld/0.6.1
Strict-Transport-Security: max-age=63072000
X-Content-Type-Options: nosniff
X-Frame-Options: DENY
X-XSS-Protection: 1; mode=block
Vary: Accept-Encoding,Cookie
X-Cache: Error from cloudfront
<!DOCTYPE html... <strong><em>(kullanıcının eksik kaynağı bulmasına yardımcı olan özelleştirilmiş bir sayfa içerir)</em></strong>
</pre>
<h3 id="Yanıt_durumu_kodları">Yanıt durumu kodları</h3>
<p><a href="/tr/docs/Web/HTTP/Status">HTTP yanıt durumu kodları</a> belirli bir HTTP isteğinin başarıyla tamamlanıp tamamlanmadığını gösterir. Yanıtlar beş sınıfa ayrılır: bilgilendirme yanıtları, başarı yanıtları, yönlendirmeler, istemci hataları ve sunucu hataları.</p>
<ul>
<li>{{HTTPStatus(200)}}: Tamam. İstek başarılı oldu.</li>
<li>{{HTTPStatus(301)}}: Kalıcı olarak taşındı. Bu yanıt kodu, istenen kaynağın URI'sinin değiştirildiği anlamına gelir.</li>
<li>{{HTTPStatus(404)}}: Bulunamadı. Sunucu istenen kaynağı bulamıyor demektir.</li>
</ul>
<h2 id="Bakınız">Bakınız</h2>
<ul>
<li><a href="/tr/docs/Web/HTTP/Basics_of_HTTP/Identifying_resources_on_the_Web">Web'de kaynakları belirleme</a></li>
<li><a href="/tr/docs/Web/HTTP/Headers">HTTP başlıkları</a></li>
<li><a href="/tr/docs/Web/HTTP/Methods">HTTP istek metotları</a></li>
<li><a href="/tr/docs/Web/HTTP/Status">HTTP yanıt durumu kodları </a></li>
</ul>
|
